Một xã hội văn minh là
một xã hội có nhiều di sản hoành tráng. Các công trình kiến trúc, là một phần
của nền văn hóa vật thể, luôn là biểu tượng của trình độ phát triển xã hội. Hầu
hết các di chỉ kiến trúc vĩ đại trên thế giới đều do các nền văn minh rực rỡ
nhất kiến tạo ra.
Việt Nam, cố nhiên
cũng muốn chứng tỏ sự văn minh và thịnh vượng bằng các công trình hoành tráng.
Điểm khác duy nhất, là dường như sự hoành tráng đang được nỗ lực tập trung vào
những công trình mang nặng ý nghĩa tuyên truyền, tức là các tượng đài tưởng
niệm các lãnh tụ cộng sản.
Hồ Chí Minh là một
lãnh tụ cộng sản với sự nghiệp để lại nhiều tranh cãi. Lý tưởng phát triển xã
hội của ông ngày nay đã được lịch sử và chính những người kế tục ông gạt sang
một bên lề vì tính ảo tưởng của nó. Nhiều người nói ông là một người luôn đề
cao và tôn trọng nhân quyền, nhưng chế độ ông dựng ra và để lại đến ngày nay
lại là một trong những thể chế độc tài có hạng. Có nhiều huyền tích về đức tính
giản dị và tiết kiệm của ông, nhưng lăng mộ của ông tại quảng trường Ba Đình và
quần thể kiến trúc lăng xung quanh lại là một trong những công trình tốn kém
bậc nhất, với diện tích nhiều chục hecta ở vị trí đắc địa nhất thủ đô, cộng với
chi phí duy trì nguyên một Bộ tư lệnh bảo vệ hàng năm, chi phí đều từ tiền đóng
thuế. Không rõ ông giản dị tới mức nào khi còn sống, nhưng sự xa hoa của ông
sau khi chết thì lại là một thực tiễn không thể chối bỏ.
Tuần đầu tháng 8/2015,
tràn ngập thông tin báo chí là hình ảnh khu vực Quảng Ninh và nhiều tỉnh Tây
Bắc ngập trong bão lũ. Thiệt hại trực tiếp về vật chất là nhiều nghìn tỷ đồng,
về con người tính đến nay cũng đã có nhiều chục người thiệt mạng. Nhiều khu vực
dân cư vẫn chìm sâu trong bão lũ, nhiều ngôi nhà bị nhấn chìm dưới hàng mét bùn
đất. Khó có thể nói thiệt hại về lâu dài sẽ là bao nhiêu, bởi ngoài các tổn hại
trước mắt, còn cả về hậu quả khó ước tính về môi trường, khi bùn đất trong bão
lũ chứa quặng than và rất nhiều kim loại nặng. Con số có thể là hàng chục nghìn
tỷ để khôi phục các khu vực bị ảnh hưởng và khắc phục hậu quả môi trường.
Cũng trong những ngày
đầu tháng 8/2015, Hội đồng nhân dân tỉnh Sơn La thông qua nghị quyết xây dựng
quần thể Quảng trường và tượng đài ông Hồ Chí Minh với kinh phí 1400 tỷ. Để
phản bác các thông tin về dựng tượng ông Hồ tốn kém, ông Cầm Ngọc Minh, chủ
tịch tỉnh Sơn La đăng đàn giải thích, tượng ông Hồ chỉ 200 tỷ thôi, còn lại là
chi phí cho quần thể quảng trường. Giải thích của ông có vẻ hợp lý vì mỗi cái
tượng mà chi tới 1400 tỷ quả thực quá nhiều. Nhưng ông kém sòng phẳng khi lờ đi
thực tế rằng không dựng tượng ông Hồ thì chẳng ai cấp kinh phí cho ông làm quần
thể quảng trường tới hơn nghìn tỷ như thế.
Câu chuyện cuối cùng
đặt ra là tiền sẽ tính từ đâu? Chẳng có vấn đề gì nếu Sơn La là một tỉnh giàu
có như Singapore, tuy nhiên đây lại là một trong những khu vực nghèo nhất cả
nước. Thu ngân sách toàn tỉnh Sơn La năm 2014 là 2680 tỷ đồng. So sánh con số
ấy với dự án 1400 tỷ để làm quảng trường và tượng ông Hồ cho thấy lãnh đạo tỉnh
này quả là những bậc thầy tiêu tiền thiện nghệ. Dự chi ngân sách tỉnh Sơn La
năm 2015 đạt trên 9500 tỷ đồng. Điều đó đồng nghĩa với việc Sơn La nhận được sự
hỗ trợ cân đối ngân sách rất lớn từ Trung Ương. Điều đó đáng ra cần phải đặt
lãnh đạo Sơn La trước một bài toán nặng về đạo đức: Mọi đồng tiền họ định chi
ra, đều dựa trên sự cân đối hỗ trợ rất lớn từ tiền đóng thuế của người dân cả
nước.
Bỏ qua khả năng siêu
hạng của lãnh đạo nhiều tỉnh và lãnh đạo Trung Ương Việt Nam về năng lực tiêu
tiền. Hãy nói về ý nghĩa xã hội và dấu ấn thịnh vượng về quần thể tượng đài ông
Hồ cũng như các dấu tích tượng đài của chế độ cộng sản trên khắp Việt Nam. Có
thể nói càng những nơi nghèo thì lãnh đạo địa phương càng ấp ủ những dự án
tượng đài hoành tráng. Thay vì dấu ấn kiến trúc văn minh đại diện cho sự thịnh
vượng, người ta chỉ nhìn thấy ở đó những nguồn lực quốc gia mất hút trong lúc
đất nước còn nghèo.
Trong đám tang của ông
Lý Quang Diệu, cha già lập quốc Singapore, một trong những đảo quốc ngày nay đã
thành nơi thịnh vượng hàng đầu thế giới, ông Lý Hiển Long thủ tướng Singapore
có nhắc đến điều này trong điếu văn: "Nếu có một ai đó đến
Singapore và hỏi: Tượng đài ông Lý Quang Diệu ở đâu??? Người đó sẽ nhận được
câu trả lời: "Hãy nhìn xung quanh bạn - LOOK AROUND YOU!!!". Ông
Lý Hiển Long và người dân Singapore có thể tự hào về điều này, toàn bộ những
công trình hạ tầng, những thành tựu kinh tế và sự phồn thịnh rực rỡ ngày nay
của đất nước Singapore chính là tượng đài rực rỡ nhất của ông Lý Quang Diệu, dù
người Sing vẫn chưa đúc một bức tượng hay xây một quảng trường nào để tưởng
niệm ông, dù họ có thể làm điều đó thật dễ dàng với GDP hơn 321 tỷ USD.
Ông Hồ Chí Minh và các
lãnh tụ cộng sản có vô số tượng đài, quảng trường và nguyên một quần thể Lăng
nằm chính giữa Ba Đình để tưởng niệm về sự nghiệp của ông, nhưng nếu LOOK
AROUND YOU khắp Việt Nam để nhìn vào thực trạng kinh tế đất nước, khi vẫn còn
nằm trong top đáy của các nước trung bình, chất lượng cuộc sống và hệ thống an
sinh xã hội cho người dân vào loại thấp nhất thế giới, tình trạng bất bình đẳng
ngày một gia tăng trong lúc tham nhũng trở nên bất trị. Ông Hồ nếu quả thật là
một người liêm khiết, yêu dân và ưa tiết kiệm, có lẽ khó có thể tự hào khi nhìn
thấy những tượng đài ấy của mình và có lẽ phải ghê sợ với di sản mà ông để lại
cho hậu thế hôm nay.
Copy của LÃNG